Molla Sadrâ’da Fâil ve Gaye İllet
| Title: | Molla Sadrâ’da Fâil ve Gaye İllet |
|---|---|
| Authors: | Fevzi Yiğit |
| Source: | Danisname Beşeri ve Sosyal Bilimler Dergisi, Iss 4, Pp 3-24 (2022) |
| Publisher Information: | Küresel Güvenlik ve Strateji Derneği, 2022. |
| Publication Year: | 2022 |
| Collection: | LCC:History of scholarship and learning. The humanities LCC:Social sciences (General) |
| Subject Terms: | islamic philosophy, mulla sadrā, causality, efficient cause, final cause, i̇slam felsefesi, molla sadrâ, nedensellik, fâil, gaye, History of scholarship and learning. The humanities, AZ20-999, Social sciences (General), H1-99 |
| More Details: | Bu makalede Molla Sadrâ’nın fâil ve gaye illet konusundaki görüşleri incelenecektir. Geç dönem İslâm filozofları içerisinde seçkin bir konuma sahip olan Molla Sadrâ Meşşâî, İşrâkî ve İrfanî ekolleri başarılı bir şekilde sentezleyerek yeni bir sistem kurmayı başarmıştır. Fâil ve gaye illet konusu bu sentezin nasıllığını göstermesi açısından önemlidir. Denilebilir ki o, fâili inayet ve tecelli kavramlarıyla açıklayarak Meşşâî öğretiye yeni bir açılım getirirken irfan ilmine ise felsefî anlamda fâil kavramını sokmayı başarmıştır. Sadrâ’nın Zorunlu Varlık’ın fâil olmasını inayet, rıza ve tecelli kavramlarıyla açıkladığı ve kelâmcıların irade ile iş yapan fâil anlayışına sıcak bakmadığı söylenebilir. O, metafizik ilmi cihetinden gerçek anlamda fâili fâil kılan özelliğin varlık bahşetmek olduğunu söyler. Gaye neden açısından Sadrâ, fâilin kendi dışında bir gayesinin olmadığını düşünür. Çünkü aslında fâil dışında gerçek anlamda mevcut olan bir varlıktan bahsetmek mümkün değildir. Şu hâlde bütün irade edişler fâilin zâtına döner. Gaye neden bilgi ve varlığın yetkinliğini teşkil etmesi açısından ve fâili fâil kılan neden olması yönünden zorunlu olmalı ve sonda ortaya çıkmalıdır. Sadrâ, fâilin arazî ve ikincil anlamda âlemi murat ettiğini ancak bu durumun da yine zâta döndüğünü dile getirir. Sonuç olarak Sadrâ bütün nedenleri fâil nedene indirgerken evreni fâil nedenin tecelli, hal, tavır ve işlerinin hâsılası seviyesine yükseltir. |
| Document Type: | article |
| File Description: | electronic resource |
| Language: | English Turkish |
| ISSN: | 2717-9974 |
| Relation: | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3453920; https://doaj.org/toc/2717-9974 |
| DOI: | 10.5281/zenodo.6370201 |
| Access URL: | https://doaj.org/article/067850e87b42420aba5c4f63cd08ac7d |
| Accession Number: | edsdoj.067850e87b42420aba5c4f63cd08ac7d |
| Database: | Directory of Open Access Journals |
| ISSN: | 27179974 |
|---|---|
| DOI: | 10.5281/zenodo.6370201 |
| Published in: | Danisname Beşeri ve Sosyal Bilimler Dergisi |
| Language: | English Turkish |